Ֆիզիկա

Տարբերակ1

1.Բերված պնդումներից որն է լույսի ուղղագիծ տարածման օրենքի ճիշտ ձևակերպումը:

Համասեռ միջավայրում լույսը տարածվում է ուղղագիծ

Վակուումում լույսը տարածվում է ուղղագիծ

2.Նկար 118-ում պատկերված լույսի S1 և S2 կետային աղբյուրների դիմաց դրված է անթափանց առարկա: Էկրանի վրա որ տիրույթներում կստացվի կիսաստվեր:

ա-բ և գ-դ 

3.Նկար 119-ում պատկերված են  S կետային աղբյուրը, նրանից 60 սմ հեռավորության վրա գտնվող,10 սմ բարձրությամբ առարկան և էկրանը : Էկրանի վրա ստացված առարկայի ստվերի բարձրությունը 18 սմ է:Լույսի աղբյուրից ինչ հեռավորության վրա է գտնվում էկրանը:

1,08մ

4.Ընտրիր բերված նախադասության ճիշտ շարունակությունը :Անդրադարձը կոչվում է հայելային,եթե մակերևույթի վրա ընկնող զուգահեռ ճառագայթների փունջը անդրադառնում է.

Զուգահեռ փնջի տեսքով

5.Ինչ անկյան տակ պետք է ընկնի ճառագայթը,որպեսզի ընկնող և անդրադարձող ճառագայթները կազմեն 50 աստիճան անկյուն:

25 աստիճան 

6.Նկար 120-ում պատկերված են սեղանին դրված հայելու և ԱԲ առարկայի դիրքերը:Նկար 121-ում բերված դեպքերից որ մեկում է ճիշտ պատկերված աբ առարկայի՝ հայելու մեջ ստացվող պատկերը:

բ

7.Մարդը կանգնած է ուղղաձիգ դրված հայելուց որոշակի հեռավորության վրա:Ինչպես կփոխվի մարդու և նրա պատկերի միջև հեռավորությունը ,եթե մարդը 1մ-ով մոտենա հայելուն:

կփոքրանա  2մ-ով

Լույս

• Լույս, էլեկտրամագնիսական ճառագայթում, որն արձակվում է տաքացած կամ գրգռված վիճակում գտնվող մարմինների կողմից։Հաճախ, լույս նշանակում է ոչ միայն տեսանելի լույսը, այլ նաև նրան հարող սպեկտրի լայն հատվածները։ Պատմաբանորեն հայտնվել է անտեսանելի լույս տերմինը՝ ուլտրամանուշակագույն լույս, ինֆրակարմիր լույս, ռադիոալիք։

• Ֆիզիկայի այն բաժինը, որտեղ ուսումնասիրվում է լույսը, կոչվում է օպտիկա։

Լույսը ճառագայթման տեսակներից է։ Լուսարձակում են Արեգակը, էլեկտրական լամպը և շիկացած այլ առարկաներ։ Լույսը կարող է թափանցել ապակու և ջրի միջով, սակայն բազմաթիվ այլ նյութերից այն անդրադառնում է։ Լույսի շնորհիվ մենք տեսնում ենք, այն օգնում է մեզ հաղորդակցվելու մեզ շրջապատող միջավայրի հետ։Արեգակը, էլեկտրական լամպը, հեռուստացույցը կամ պարզապես կրակը լուսարձակում են իրենց սեփական լույսը։ Սակայն առարկաների մեծ մասը չունի սեփական լույս. մենք դրանք տեսնում ենք միայն այն բանի շնորհիվ, որ նրանց անդրադարձրած լույսն ընկնում է մեր աչքերի մեջ։ Լույսի ամենամեծ քանակությունն անդրադարձնում են սպիտակ մակերևույթները, այդ պատճառով դրանք այդպես վառ են երևում։ Սև մակերևույթներն իրենց վրա ընկնող լույսը գրեթե չեն անդրադարձնում։ Հայելուց լույսն անդրադառնում է գրեթե ամբողջությամբ, և մենք հայելում տեսնում ենք առարկաների արտացոլումը։Սովորաբար լույսը տարածվում է ուղիղ գծով։ Եթե ճանապարհին այն հանդիպում է արգելքի, ապա այնտեղ, որտեղ լույսը չի թափանցում, առաջանում է ստվեր։

• Լույսի ամենատարածված աղբյուրները ջերմայիններն են։ Ամենապարզ ջերմային աղբյուրն է Արեգակը։ Երկրին հասնող Արեգակի լույսի էներգիայի մոտավորապես 44%-ը տեսանելի է։ Ջերմային աղբյուրի մի այլ օրինակ է շիկացման լամպը, որը որպես տեսանելի լույս արձակում է իր էներգիայի ընդամենը 10%-ը, իսկ մնացածը՝ որպես ինֆրակարմիր։

Լույսի բեկում

90°-ից տարբերվող անկյան տակ ընկնելով ապակու, ջրի կամ ցանկացած այլ թափանցիկ միջավայրի մեջ՝ լույսը փոխում է իր ուղղությունը։ Այս երևույթը կոչվում է բեկում կամ ռեֆրակցիա։ Պատճառն այն է, որ օդից տարբեր այլ թափանցիկ միջավայրերում լույսն ավելի դանդաղ է տարածվում, քան օդում։ Հենց բեկման շնորհիվ է, որ ջրով լի բաժակի մեջ ընկղմված ծղոտը կոտրված է երևում։ Բեկման հատկության շնորհիվ լույսը երկու (նաև՝ ավելի) միջավայրերով անցնելով սկզբնակետից մինչև վերջնակետ հասնելու համար «ընտրում է» ամենաարագ ճանապարհը։

Լույսի արագություն

Լույսի արագությունը բնության ամենամեծ արագությունն է և անօդ տարածությունում հավասար է 300 000 կմ/վրկ։ Այդ արագության հետ կապված աստղագիտության մեջ օգտագործվում է լուսատարի հեռավորության միավորը, որը հավասար է մեկ տարի ժամանակահատվածում լույսի անցած ճանապարհի երկարությանը։

• https://www.youtube.com/watch?v=5ojQPVvZOvM
• 
  

Հաղորդիչների զուգահեռ միացում

• Հաճախ մի քանի սպառիչ, օրինակ արդուկը, հեռախոսը, էլեկտրական լամպը, անհրաժեշտ է էլեկտրական շղթային միացնել կամ շղթայից անջատել իրարից անկախ: Այդ դեպքում սպառիչները չենք կարող միացնել հաջորդաբար, նրանք միացվում են զուգահեռ: 

  Շղթայի տեղամասում հաղորդիչների այնպիսի միացումը, որի դեպքում հաղորդիչների մեկական ծայրերը միացվում են մի կետում, մյուս ծայրերը՝ մեկ այլ կետում կոչվում է զուգահեռ միացում, իսկ այդ կետերը կոչվում են հանգույցներ: 

  Նկարում պատկերված է R1, R2 և R3 դիմադրություններ ունեցող երեք հաղորդիչների զուգահեռ միացումը:

  

  Զուգահեռ միացման դեպքում շղթայում հոսանք ուժի՝ I լարման՝ U և դիմադրության՝ R ընդհանուր արժեքնորի և առանձին հաղորդիչներում դրանց արժեքների կապի օրինաչափությունները տարբերվում են հաջորդական միացման համար ստացված օրինաչափություններից:

  

  Փորձնական եղանակով, հավաքելով համապատասխան շղթա, ամպերաչափով և վոլտաչափով կատարելով անհրաժեշտ չափումներ կստանանք՝

  1. Զուգահեռ միացման դեպքում հոսանքի ուժը շղթայի չճյուղավորված մասում հավասար է առանձին հաղորդիչներով անցնող հոսանքի ուժերի գումարին՝I=I1+I2+I3 (1)

  Քանի որ հաղորդիչների ծայրերը միացված են միևնույն կետին, ապա.

  2. Զուգահեռ միացման դեպքում լարումը հաղորդիչների ծայրերում միևնույնն է. U=U1=U2=U3 (2)

  Համաձայն Օհմի օրենքի, հաշվի առնելով նաև (1) և (2) հավասարումները կստանանք՝

   UR=UR1+UR2+UR3 այսինքն՝

   3. Զուգահեռ միացված հաղորդիչների լրիվ դիմադրության հակադարձ մեծությունը հավասար է առանձին հաղորդիչների դիմադրությունների հակադարձ մեծությունների գումարին, այսինքն՝ 1R=1R1+1R2+1R3 (3)

  Ստացված օրինաչափությունները ճիշտ են նաև ցանկացած թվով իրար զուգահեռ միացված հաղորդիչների համար: Մասնավորապես, եթե իրար զուգահեռ միացված են R1 դիմադրությամբ n միատեսակ հաղորդիչներ, ապա տեղամասի ընդհանուր դիմադրությունը հավասար կլինի R=R1n

  Զուգահեռ միացված ցանկացած երկու հաղորդիչների դեպքում տեղամասի ընդհանուր դիմադրությունը որոշվում է R=R1⋅R2R1+R2 բանաձևով:

  

  Զուգահեռ միացված հաղորդիչների լարումների հավասարությունից՝ U1=U2, հետևում է, որ

  I1⋅R1=I2⋅R2 կամ I1I2=R2R1:

  Այսինքն զուգահեռ միացված հաղորդիչներում հոսանքի ուժերը հակադարձ համեմատական են այդ տեղամասերի դիմադրություններին:

  
  

  նյութը նկարել է՝ Արեգ Սահակյան

Էլեկտրական լարում: Վոլտաչափ:

• Էլեկտրական հոսանքը լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժում է, որն առաջանում է, երբ էլեկտրական դաշտի կողմից նրանց վրա ուժ է ազդում և հետևաբար աշխատանք է կատարվում:

   Հոսանքի աշխատանքը համեմատական է տեղափոխված լիցքի քանակին՝ q-ին, հետևաբար նրա հարաբերությունը այդ լիցք քանակին հաստատուն մեծություն է և  կարող է բնութագրել էլեկտրական դաշտը հաղորդչի ներսում: Այդ ֆիզիկական մեծությունը կոչվում է լարում և նշանակվում է U տառով:
  Լարումը  ցույց է տալիս տվյալ տեղամասով 1Կլ լիցք անցնելիս էլեկտրական դաշտի կատարած աշխատանքը:

  Լարումը սկալյար ֆիզիկական մեծություն է, որը հավասար է դաշտի կատարած աշխատանքի  հարաբերությանը հաղորդչով տեղափոխված լիցքի քանակին:

  U=Aq

  Էլեկտրական լարման միավորը կոչվում է վոլտ (Վ) հոսանքի առաջին աղբյուր ստեղծող Ա. Վոլտայի պատվին:

  
   1Վ այն լարումն է, որի դեպքում շղթայի տեղամասով 1Կլ լիցք տեղափոխելիս էլեկտրական դաշտը կատարում է 1Ջ աշխատանք:

  1Վ=1Ջ1կլ=1Ջ/Կլ
  Գործածվում են նաև 1մՎ, 1կՎ և 1ՄՎ միավորները:
   Ընդ որում՝ 1մՎ =10−3Վ1կՎ =103Վ1ՄՎ =106Վ
  Լարումը չափող սարքը կոչվում է վոլտաչափ:
  
  Վոլտաչափի  պայմանական նշանն է `
  
  Էլեկտրական շղթային վոլտաչափ միացնելու դեպքում անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ կանոնները.
  1. Վոլտաչափի սեղմակները միացվում են էլեկտրական շղթայի այն կետերին, որոնց միջև անհրաժեշտ է չափել լարումը՝ չափվող տեղամասին զուգահեռ:
  2. Վոլտաչափի «+» նշանով սեղմակն անհրաժեշտ է միացնել էլեկտրական շղթայի չափվող տեղամասի այն կետի հետ, որը միացված է հոսանքի աղբյուրի դրական բևեռին, իսկ «−» նշանով սեղմակը՝ բացասական բևեռին:
            

Հոսանքի ուժ: Ամպերաչափ:

• Հոսանքի ուժ: Ամպերաչափ:
  Էլեկտրական հոսանքի ազդեցությունները կարող են լինել թույլ կամ ուժեղ, ունենալ իրենց քանակական բնութագիրը:

  Էլեկտրական հոսանքը քանակապես բնութագրող ֆիզիկական մեծությունը կոչվում է հոսանքի ուժ:

  Հոսանքի ուժը ցույց է տալիս հողորդիչի լայնական հատույթով մեկ վայրկյանի ընթացքում անցնող լիցքի քանակը:

  Եթե կամայական հավասար ժամանակներում հաղորդչի լայնական հատույթով անցնում են լիցքի նույն քանակը, ապա ադպիսի հոսանքն անվանում են հաստատուն հոսանք:

  Հաստատուն հոսանքի ուժը նշանակում են I  տառով:

  Հաստատուն հոսանքի ուժը դրական սկալյար մեծություն է, որը հավասար է հաղորդչի լայնական հատույթով հոսանքի ուղղությամբ t ժամանակում անցած q լիցքի հարաբերությանը այդ ժամանակին:

  I=qt (1)

  Միավորների միջազգային համակարգում հոսանքի ուժի միավորը կոչվում է ամպեր(Ա), ի պատիվ ֆրանսիացի ֆիզիկոս Անդրե Ամպերի (1775-1836թ.): 

    

   

  Ամպերի սահմանման հիմքում ընկած է հոսանքի մագնիսական ազդեցությունը: 1Ա-ին զուգահեռ հաճախ գործածվում են 1մԱ =10−3Ա և 1մկԱ =10−6Ա  միավորները:

  Հոսանքի ուժի միջոցով, եթե այն հայտնի է, կարելի է որոշել t ժամանակում հաղորդիչով անցնող լիցքի մեծությունը.

  q=I⋅t (2)
  (2) բանաձևը թույլ է տալիս սահմանել էլեկտրական լիցքի միավորը՝ կուլոնը (Կլ).  1Կլ=1Ա⋅1վ=1Ավ
  Մեկ կուլոնն այն լիցքն է, որն անցնում է հաղորդչի լայնական հատույթով 1 վայրկյանում, երբ հոսանքի ուժը հաղորդչում  1Ա է:
  Հոսանքի ուժը չափում են հատուկ սարքի՝ ամպերաչափի կամ միլիամպերաչափի միջոցով:
                 
  Ամպերաչափի պայմանական նշանն է`
  
  Ամպերաչափն այնպես է կառուցված, որ շղթային միացնելիս, հոսանքի ուժը շղթայում գրեթե չի փոխվում: Ամպերաչափը էլեկտրական շղթային միացնելու ժամանակ անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ կանոնները.
  Ամպերաչափը միացնում են հաջորդաբար էլեկտրական շղթայի այն բաղադրիչին, որի հոսանքի ուժը պետք է չափեն:
  Ընդ որում, ոչ մի նշանակություն չունի ամպերաչափը միացվել է հետազոտվող սպառիչի աջ, թե ձախ կողմում: Հետևաբար, հոսանքի ուժը շղթայի հաջորդաբար միացված տեղամասում նույնն է:
  Ամպերաչափի «+» սեղմակը անհրաժեշտ է միացնել այն հաղորդալարի հետ, որը գալիս է հոսանքի աղբյուրի դրական բևեռից, իսկ «−» նշանով սեղմակը՝ այն հաղորդալարի հետ, որը գալիս է բացասական բևեռից:
  

Հոսանքի աղբյուրներ: Էլեկտրական շղթա:

• Եթե լիցքավորված էլեկտրաչափի մետաղե գունդը միացնենք չլիցքավորված էլեկտրաչափի գնդին մետաղալարով, որին միացված է էլեկտրական լամպ, ապա կստանանք կարճատև լուսարձակում՝ այսինքն կարճատև հոսանք: Հոսանքը կտևի այնքան ժամանակ, մինչև էլեկտրաչափի լիցքերը հավասարվեն:
  
  Որպեսզի հոսանքը տևական ժամանակ գոյություն ունենա, անհրաժեշտ է հոսանքի աղբյուրի առկայություն:

  Հոսանքի աղբյուրը հատուկ սարք է, որը հաղորդիչում էլեկտրական դաշտ է առաջացնում:
  Առաջին պարզագույն հոսանքի աղբյուրը, որը մինչ այժմ գործածվում է, գալվանական տարրն է, որն այդպես է կոչվում ի պատիվ իտալացի կենսաբան, բժիշկ Լուիջի Գալվանիի:
  
  Գալվանական մարտկոցները միանվագ օգտագործման հոսանքի աղբյուրներ են: Ավտոմեքենայում, բջջային հեռախոսներում մեծ կիրառություն ունեն բազմակի օգտագործման հոսանքի աղբյուրները՝ լիցքակուտակիչները (ակումուլյատորները), որոնք կարելի է լիցքավորել և նորից օգտագործել:
                                 
  Հոսանքի ցանկացած նմանօրինակ աղբյուր երկու բևեռ ունի՝ դրական (+) և բացասական (-): Այդ բևեռների մոտ կուտակված տարբեր լիցքերը պայմանավորված են հոսանքի աղբյուրի ներսում ընթացող քիմիական ռեակցիաներով: Ռեակցիաները տեղի են ունենում հատուկ լուծույթի մեջ խորասուզված հաղորդիչների՝ էլեկտրոդների միջև:

  Դրական էլեկտրոդն անվանում են անոդ, իսկ բացասականը՝ կաթոդ:
  Եթե հաղորդալարերի միջոցով հոսանքի սպառիչը՝ օրինակ լամպը կամ զանգը միացվի հոսանքի աղբյուրին, ապա նրանց միջով հոսանք կանցնի՝ լամպը կլուսարձակի, զանգը կհնչի:
  
  Հոսանքի աղբյուրը և հոսանքի սպառիչը միացված հաղորդալարերով կազմում են էլեկտրական շղթա:

  Էլեկտրական շղթաները ներկայացնող գծագրերը կոչվում են էլեկտրական սխեմաներ:

  Էլեկտրական շղթայի յուրաքանչյուր տարր սխեմայում պատկերվում է հատուկ պայմանական նշանով: Նշաններից մի քանիսը ներկայացված են աղյուսակում:

  

  Շղթաները բացի հոսանքի աղբյուրից և սպառիչներից, պարունակում են անջատիչներ, որոնց միջոցով կարելի է բացել կամ փակել շղթան՝ կարգավորելով հոսանքի անցումը, և չափիչ սարքեր՝ չափումներ կատարելու համար:

  

  Շղթայում էլեմենտները միմյանց կարող են միացվել հաջորդական կամ զուգահեռ: 

  Բացի հոսանքի քիմիական աղբյուրից կան նաև հոսանքի ֆիզիկական աղբյուրներ, որտեղ մեխանիկական, ջերմային, էլեկտրամագնիսական, լուսային և այլ էներգիաներ փոխակերպվում են էլեկտրականի: Այդպիսի հոսանքի աղբյուրի օրինակ է էլեկտրական գեներատորը:

   

Էլեկտրական հոսանք

• 
  Հաղորդիչներում լիցքավորված մասնիկները՝ մետաղներում էլեկտրոնները, էլեկտրոլիտներում` իոնները, կարող են ազատորեն տեղափոխվել մարմնի մի մասից մյուսը: Այդ լիցքավորված մասնիկներին անվանում են ազատ լիցքակիրներ:Էլեկտրական դաշտի բացակայության դեպքում ազատ լիցքակիրները հաղորդիչում կատարում են քաոսային (ջերմային) շարժում, ուստի կամայական ուղղությամբ նրանք տեղափոխում են  նույն քանակի լիցքեր:Էլեկտրական դաշտի առկայության դեպքում, նրա ազդեցության տակ, ազատ լիցքակիրները ջերմային շարժման հետ մեկտեղ կատարում են նաև ուղղորդված շարժում և այդ ուղղությամբ ավելի շատ լիցք տեղափոխվում:

  Լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժումն անվանում են էլեկտրական հոսանք:

  Նյութի մեջ էլեկտրական հոսանքի գոյության համար անհրաժեշտ են՝

  1. ազատ լիցքակիրներ, որոնք կարող են ազատ տեղաշարժվել մարմնի ողջ ծավալով,
  2. էլեկտրական դաշտ, որը էլեկտրական ուժով կազդի ազատ լիցքակիրների վրա և կստիպի շարժվել որոշակի ուղղությամբ:

  Էլեկտրական հոսանքն ունի ուղղություն:

  Պայմանականորեն, որպես հոսանքի ուղղություն համարել են այն ուղղությունը, որով շարժվում են դրականլիցքավորված մասնիկները:

  

  Մետաղներում ազատ լիցքակիրները բացասական լիցք ունեցող մասնիկներն են՝ էլեկտրոնները, հետևաբար մետաղում հոսանքի ուղղությունը հակադիր է նրանց ուղղորդված շարժման ուղղությանը:

  Էլեկտրոլիտներում հոսանքի ուղղությունը համընկնում է դրական իոնների և հակառակ է՝ բացասական իոնների ուղղորդված շարժման ուղղությանը:

  Հաղորդիչներում շարժվող ազատ լիցքակիրներն անհնար է տեսնել: Հետևաբար, հոսանքը հայտնաբերվում է իր ազդեցություններով, որոնք չորսն են.

1. Ջերմային՝ հոսանքի անցնելու ժամանակ հաղորդիչը տաքնում է:

•            

2. Քիմիական՝ էլեկտրոլիտներով՝ աղերի, թթուների, հիմքերի լուծույթներով հոսաքնի անցնելու ժամանակ տեղի է ունենում նյութի քիմիական բաղադրության  փոփոխություն, առաջում է նստվածք և մաքուր մետաղներ:

• 

  3. Մագնիսական՝ հաղորդիչը, որի միջով հոսանք է անցնում ձեռք է բերում մագնիսի հատկություններ և սկսում է դեպի իրեն ձգել երկաթյա առարկաներ, ազդում է մագնիսական սլաքի վրա:

  

4. Կենսաբանական՝ կենդանի մարմնով անցնելու դեպքում հոսանքն առաջացնում է մկանային կծկում, արագացնում է արյան հոսքը անոթներով և նյութափոխանակությունը՝ հյուսվածքներում:

• 

  Փորձը ցույց է տալիս, որ էլեկտրական հոսանքի բոլոր ազդեցություններից միայն մագնիսականն է, որ դրսևորվում է միշտ:

Էլեկտրական դաշտ

• Լիցքավորված մարմինների փոխազդեցությունը ներկայացնող փորձերից երևում է, որ նրանք ի վիճակի են միմյանց վրա ազդել տարածության վրա: Ընդ որում, որքան մոտիկ են էլեկտրականացված մարմիններն, այնքան ուժեղ է նրանց միջև փոխազդեցությունը:
  
  Նմանատիպ փորձեր կատարելով անօդ տարածության մեջ, երբ պոմպի միջոցով անոթի միջից օդը դուրս էր մղված, գիտնականները համոզվեցին, որ էլեկտրական փոխազդեցություն հաղորդելու գործին օդը չի մասնակցում:
  
  Լիցքավորված մարմինների փոխազդեցության մեխանիզմն իրենց գիտական աշխատանքներում ներկայացրեցին անգլիացի գիտնականներՄ. Ֆարադեյը և Ջ. Մաքսվելլը: Նրանց ուսմունքի՝ մերձազդեցության տեսության համաձայն, լիցքավորված մարմիններն իրենց շուրջը ստեղծում են էլեկտրական դաշտ, որի միջոցով էլ իրագործվում է էլեկտրական փոխազդեցությունը:
  Էլեկտրական դաշտը մատերիայի հատուկ տեսակ է, որը գոյություն ունի ցանկացած լիցքավորված մարմնի շուրջ:
  Մեր զգայարանների վրա այն չի ազդում, հայտնաբերվում է հատուկ սարքերի օգնությամբ:
  Էլեկտրական դաշտի հիմնական հատկություններն են.
  1. Լիցքավորված մարմնի էլեկտրական դաշտը որոշ ուժով ազդում է իր ազդեցության գոտում հայտնված ցանկացած այլ լիցքավորված մարմնի վրա:
    
                 
  2. Լիցքավորված մարմնի էլեկտրական դաշտը մարմնին մոտ տիրույթում ուժեղ է, իսկ նրանցից հեռանալիս թուլանում է:  
           
   
  Այն ուժը, որով էլեկտրական դաշտն ազդում է լիցքավորված մարմնի վրա, անվանում են էլեկտրական ուժ՝  Fէլ:
  Այդ ուժի ազդեցության տակ էլեկտրական դաշտում հայտնված լիցքավորված մասնիկը ձեռք է բերում արագացում, որն ըստ Նյուտոնի II օրենքի հավասար է a=Fէլm, որտեղ m−ը մասնիկի զանգվածն է:
  Էլեկտրական դաշտը կարելի է գրաֆիկորեն պատկերել ուժագծերի օգնությամբ:
  Էլեկտրական դաշտի ուժագծերն այն ուղղորդված գծերն են, որոնք ցույց են տալիս դրական լիցքավորված մասնիկի վրա ազդող ուժի ուղղությունն այդ դաշտում:
             
  Նկարում պատկերված են կետային լիցքերի և լիցքավորված թիթեղների էլեկտրական դաշտի ուժագծերը:
  Եթե մասնիկի լիցքը դրական է, ապա ուժագծերի ուղղությամբ շարժվելիս նրա արագությունը կաճի, հակառակ ուղղությամբ շարժվելիս՝ կնվազի: Իսկ եթե մասնիկի լիցքը բացասական է, ապա նրա արագությունը կաճի ուժագծերին հակառակ շարժման դեպքում:

Էլեկտրացույց, հաղորդիչներ և մեկուսիչներ

• Մարմինները կարելի է էլեկտրականացնել ոչ միայն շփելով, այլև հպելով նախապես էլեկտրականացված մի այլ մարմնի: Հպումից հետո էլեկտրական լիցքի մի մասը կանցնի նրան: Գոյություն ունեն սարքեր, որոնք թույլ են տալիս որոշել՝ մարմինը էլեկտրական լիցք ունի, թե՞ ոչ, նաև չափել այդ լիցքի մեծությունը:Առաջին սարքը կոչվում է էլեկտրացույց, երկրորդը՝ էլեկտրաչափ:Դպրոցական էլեկտրացույցը շատ պարզ կառուցվածք ունի:
  
  Մետաղյա շրջանակին ագուցված է պլաստմասսե խցան, որի միջով մետաղյա ձող է անկացված: Ձողի ծայրին ամրացված է ալյումինե երկու թերթիկ: Շրջանակը երկու կողմից փակված է ապակիով: Եթե հպման միջոցով էլեկտրացույցի ձողը լիցքավորվի, ապա մետաղյա թերթիկները, ստանալով նույնանուն լիցքեր, կվանեն միմյանց:Ընդ որում՝ որքան մեծ լինի էլեկտրացույցի լիցքը, այնքան մեծ կլինի վանողության ուժը և թերթիկների միմյանցից շեղման անկյունը:
  Էլեկտրաչափի կառուցվածքը մի փոքր այլ է. նրա մեջ թերթիկների փոխարեն մետաղյա ձողին ամրացված է ալյումինե թեթև սլաք, որը կարող է ազատ պտտվել: Էլեկտրաչափը  լիցքավորելիս ալյումինե սլաքը վանվում է ձողից և շեղվում մի որոշ անկյունով: Էլեկտրաչափի աստիճանավորված սանդղակը թույլ է տալիս սլաքի շեղման անկյան միջոցով որոշել էլեկտրաչափին հաղորդված լիցքի մեծությունը:
  
  Ինչպես ցույց են տալիս փորձերը, լիցքը կարող է  մի մարմնից անցնել մյուսին:Ըստ էլեկտրական լիցք հաղորդելու ունակության՝ նյութերը կարելի է բաժանել հաղորդիչների և մեկուսիչների: Այն մարմինները, որոնք ընդունակ են իրենց միջով էլեկտրական լիցք հաղորդել, կոչվում են էլեկտրականության հաղորդիչներ: Մարդու մարմինը, բոլոր մետաղները, հողը, աղերի, թթուների և հիմքերի լուծույթներն էլեկտրականության հաղորդիչներ են: Մեկուսիչներ են կոչվում այն մարմինները, որոնցով էլեկտրական լիցք չի հաղորդվում:

  Մեկուսիչներ են էբոնիտը, սաթը, հախճապակին, պլաստմասսան, մետաքսը, կապրոնը, կերոսինը, օդը և այլն:

  Էլեկտրական լիցքը հաղորդելով մի մարմնից մյուսին, կարելի է լիցքը բաժանել մասերի, օրինակ՝ կիսել: Դրա համար անհրաժեշտ է 2 միատեսակ էլեկտրաչափ. մեկը՝ լիցքավորված, մյուսն՝ էլեկտրաչեզոք, ինչպես նաև  հաղորդիչ՝ մետաղյա ձող՝ էլեկտրամեկուսիչ բռնակով:

  

  Եթե էլեկտրաչափերի գնդերը միացվեն ձողի միջոցով, ապա, ինչպես ցույց է տալիս փորձը, I էլեկտրաչափի լիցքը կբաժանվի 2 հավասար մասի. էլեկտրական լիցքի կեսը I էլեկտրաչափից կանցնի II-ին: Եթե էլեկտրաչափի գնդերը տարբեր չափեր ունենան, ապա լիցքը հավասար չի կիսվի. ավելի մեծ չափեր ունեցող գնդին կանցնի լիցքի ավելի մեծ բաժինը:

  Իր վրա գտնվող մարմինների համեմատությամբ երկրագունդը հսկա է, հետևաբար, նրա հետ հպման դեպքում լիցքավորված մարմինն իր լիցքը գրեթե ամբողջությամբ կտա երկրագնդին՝ կլիցքաթափվի: Այս երևույթը կոչվում է հողակցում:

  Շարունակելով փորձը՝ կարելի է լիցքաթափել II էլեկտրաչափը և հաղորդիչ ձողով միացնել I էլեկտրաչափին. կստացվի սկզբնական լիցքի քառորդ մասը: Այնուհետ կարելի է ստանալ լիցքի մեկ ութերորդ, մեկ տասնվեցերորդ և ավելի փոքր մասեր:

  Լիցքի բաժանումը կարելի է շարունակել այնքան, մինչև մնացած լիցքը հնարավոր չլինի հայտնաբերել էլեկտրաչափով: Սակայն, ինչպես ցույց տվեցին ավելի ճշգրիտ փորձերը, էլեկտրական լիցքը հնարավոր չէ անվերջ բաժանել. այն ունի բաժանման սահման: Այդպիսի փորձերի արդյունքում ամերիկացի գիտնական Ռոբերտ Մելիկենը ստացել է ամենափոքր, անբաժանելի՝ տարրական լիցքի մեծությունը:

  Ցանկացած լիցք տարրական լիցքի ամբողջ թվի բազմապատիկն է:

  Տարրական լիցքի կրողներ են տարրական մասնիկները՝ էլեկտրոնները և պրոտոնները:

Մարմինների էլեկտրականացումը: Կուլոնի օրենքը

•        
  Դեռ հին ժամանակներից հայտնի էր, որ մի մարմինը մյուսով շփելիս՝ օրինակ, սաթը բրդով կամ ապակին մետաքսով, նրանք ձեռք են բերում այլ մարմիններ դեպի իրենց ձգելու հատկության:Ակնհայտորեն երևում է նաև, որ ձգողության այդ ուժը բազմաթիվ անգամ գերազանցում է նույն մարմինների գրավիտացիոն փոխազդեցության ուժը: Այս նոր փոխազդեցությանն անվանում են էլեկտրական (հուներեն «էլեկտրոն» բառը նշանակում է սաթ), փոխազդող մարմիններին՝ էլեկտրականացած, իսկ պրոցեսը՝ էլեկտրականացում:Մարմինների էլեկտրական փոխազդեցությունը քանակապես բնութագրող ֆիզիկական մեծությունը կոչվում է էլեկտրական լիցք և նշանակվում q տառով:
  
  ՄՀ-ում էլեկտրական լիցքի միավորը Կուլոնն է (1 Կլ)՝ ի պատիվ Շառլ Կուլոնի (1736−1806 թթ.), ով ձևակերպել է էլեկտրական լիցքերի փոխազդեցության օրենքը:Ինչպես ցույց տվեցին փորձերը, բրդով շփված 2 սաթե կամ մետաքսով շփված 2 ապակե միատեսակ ձողերը իրար վանում են, իսկ ապակե և սաթե ձողերը՝ իրար ձգում:
  
  Նշանակում է գոյություն ունի երկու տեսակի էլեկտրական լիցք: Ամերիկացի ֆիզիկոս Բենջամին Ֆրանկլինի առաջարկով մետաքսով շփված ապակու վրա առաջացած լիցքն անվանեցին դրական և վերագրեցին «+» նշան, իսկ բրդով շփված սաթի վրա առաջացած լիցքին՝ բացասական և վերագրեցին «−» նշան: Այս նշանակումից հետո կարելի է սահմանել լիցքավորված մարմինների փոխազդեցության կանոնը:
  
  Նույն նշանի (կամ նույնանուն) լիցքեր ունեցող մարմինները փոխադարձաբար վանում են, իսկ հակառակ նշանի (կամ տատանուն) լիցքեր ունեցող մարմինները փոխադարձաբար ձգում են միմյանց:
• ՋՈՈՒԼ — ԼԵՆՑԻ ՕՐԵՆՔԸ: ՇԻԿԱՑՄԱՆ ԼԱՄՊ: ԿԱՐՃ ՄԻԱՑՈՒՄ
• Կատարենք փորձ՝ իրար միացնենք մի քանի հաղորդիչ տարբեր մետաղներից պատրաստված նաև ռեոստատ և ամպերաչափ: Հաղորդիչներով հոսաք անցկացնելուց հետո կտեսնենք, որ դրանք տաքացել են, բայց ոչ հավասարաչափ: Նշանակում է, որ մեծացել է հաղորդիչների ներքին էներգիան և դրանք սկսել են ջերմություն տալ շրջակա միջավայրին: Որոշ ժամանակ անց հաղորդչի ջերմաստիճանը կայունանում է՝ այլևս չի բարձրանում: Հաղորդչի անջատած ջերմաքանակը Q հավասար է հոսանքի A  աշխատանքին
• A=IUt   U=IR => Q= 2IRt
• Այս բանաձն արտահայտում է Ջոուլ — Լենցի օրենքը
• 
  
• Հոսանքակիր հաղորդչում անջատվող ջերմաքանակը հավասար է հոսանքի ուժի քառակուսու, հաղորդչի ուժի դիմադրության և հոսանքի անցման ժամանակի արտադրյալին:
• Այս օրենքին են հանգել Ջեմս Ջոուլը և Էմիլ Լենցը: Մինչև 40 Վտ հզորությամբ լամպերի միջից հանում են օդը, իսկ դրանից ավելի դեպքում հակառակը՝ լցնումեն իներտ գազ: Հզոր լամպերը ավելի պայծառ են վառվում, բյց ավելի շուտ են շարքից դուրս գալի:
• 
  
• 
  
• Եթե ստեղծենք մի շղթա դրանում լրիվ ընդգրկենք ռեոստատը և սողնակը տանենք աջ: Շղթան միացնենք և սողնակը տանենք դեպի ձախ, ապա հոսանքի ուժը այնքան կմեծանա, որ կարող է հրդեհ բռնկվել: Սա կոչվում է կարճ միացում:
• Publicités
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• Լաբարատոր աշխատանք N2
• Անհրաժեշտ պարագաներ՝ երկար սրվակ, պղնձաջասպի լուծույթ, թել, ներկած ջուր:
• Փորձի ընթացքը
• Պատրաստեցի պղնձաջասպի լուծույթ: Երկար սրվակի մեջ լցնում եմ պղնձաջասպի լուծույթը, վրան զգուշությամբ ավելացնում եմ նրկված ջուրը: Սրվակկի արտաքին ասից թելով կապում եմ կցված ջրի մակարդակը: Հիմա սրվակի բերանը փակում եմ մատով և ուժեղ թափահարում եմ: Որոշ ժամանակ թողեցի, որպեսզի խառնուրդը հանդարտվի: Ուշադիր նայում եմ սրվակին և պատասխանում եմ հետևյալ հարցերին:
• 1Ինչ տեղի ունեցավ սկզբնական և վերջնական մակարդակների հետ:
• 2Ինչպես կբացատրես փորձի նման արդյունքը:
• 3Քո պատկերացմամաբ ինչ կառուցվածք ունի նյութերը:
• Թելը կապելուց հետո երկու նյութեր խառնվեցին իրար և մակարդակը իջավ: Դա նշանակում է, որ նրանք թափանցեցին միմյանց մեջ: Եթե նյութը  բաղկացծ չլինեին փոքրագույն մասնիկնրից և նրանց միջև չլինեին արանքներ  ապա նրանք չէին ներթափանցի: Դա ապացույցնն է վարկածի:

 Լաբարատոր աշխատանք N3

Երբ լցնում էինք առաջին սրվակից երկրորդ սրվակի մեջ, երկրորդից երրորդի իսկ երրորդից չորրորդի տեսանք, որ կալիումի պերմանգանատը միևնույնե գունավորում էր ջուրը: Դա նշանակում է, որ Կալիումի պերմանգանատի մասնիկները այնքան փոքր են, որ կարողացան  ներկել ամբողջ փորցանոթի ջուրը: Վարկածը կրկին ապացուցվեց:

Լաբարատոր աշխատանք։ Ազատ անկում

Աշխատանքի նպատակը

Ազատ անկման երևույթի դիտում, ուսումնասիրում, քննարկում և եզրակացություն։ Անհրաժեշտ պարագաներ, մեկ մետր երկաությամբ ապակե հաստ պատերով խողովակ, որի մեջ նախօրոք գցված է կապարե գնդիկ, փետուր, մետաղյա օղակ և օդահան պումպ։ Խողովակի մի ծայրը փակված է ռետինե խցանով, մյուս ծայրը ծորակով։

Աշխատանքի ընթհացքը

Սկզբից հարյուր ութսուն աստիճանով պտտում ենք խողովակը և նայում, որ մարմինը շուտ հասավ տեղ։ Առաջինը ընկավ կապարե գնդիկը իսկ հետո թուղթը։ Օդահանի միջոցով հանում ենք օդը, ստանում ենք վակումային վիճակ։ 

Դինամիկա

Մեխանիկաի այն բաժինը, որը ուսումնասիրում է տարաբնույթ շարժումների առաջացման  և փոփողման պատճառները ՝ կոչվում է դինամիկա։ Դինամիկայի հիմքում ընկած է Նյուտոնի օրենքները։ Մարմինը պահպանում է իր դաթարի վիճակը այնքան կամ գտնվում է ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման մեջ, եթե նրա վրա այդ մարմինը չեն ազդում, կամ եթե հատվում են ապա այդ ուժերը համակշռում են։ 

Հավասարաչափ արագացող շարժում, արագացող շարժման արագություն, ճանապարհը:

Ազատ անկում, ազատ անկման արագացում:

Հավասարաչափ արագացող շարժումը՝ անհավասարաչափ շարժում է, որովհետև հավասարաչափ շարժման դեպքում արագությունը չի փոխվում, հաստատուն է ողջ շարժման ընթացքում: Մարմնի շարժումը կոչվում է հավասարաչափ արագացող, եթե այդ շարժման արագությունը կամայական հավասար ժամանակամիջոցում փոխվում է նույն չափով:

Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավսար է մարմնի շարժման արագության փոփողության և այն ժամանակամիջոցի հարաբերությանը, որի ընթացքում կատարվել է այդ փոփոխությունը, կոչվում է հավասարաչափ արագացող շարժման արագացում: Այն նշանակում են a տառով՝ լատիներեն ակսելեռատիո(արագացում):
Հավսարաչափ արագացող շարժման դեպքում, արագացումը հաստատուն է: Որպես հավասարաչափ արագացող շարժման արագացման միավոր ընդունվում է այն մարմնի արագացումը, երբ այդ շարժման արագությունը յուրաքանչյուր մեկ վարկյանում փոխվում է մեկ մետր վարկյանում: Այդ միավորը կոչվում է մեկ մետր վարկյան քառակուսի: Հավասարաչափ արագացող շարժման արագությունը հավասար կլինի V=a*t:

Շփման ուժ

Դադարի շփում

Շփումը բնության մեջ և տեխնիկայում                            

Տարբերակ 1, էջ 48

1)   Սահնակը սարից սահում է ծանրության ուժի ազդեցությամբ և սահելով կանգ է առնում շփման ուժի պատճառով;

2)   Շփվող մակերևույթների յուղման դեպքում շփման ուժը փոքրանում է;

3)   Շփման ուժի ուղղությունը համընկնու՞մ է մարմնի շարժման արագության

ուղղության հետ

Ուժը արագության փոփոխության պատճառն է;

Ծանոթացել ենք 4 ուժերի հետ ՝ ծանրության, առաձգականության, մարմնի կշիռ և շփման;

Ծանրության ուժի առաջացման պատճառն է երկրի ձգողական ուժը;

Առաձգական ուժի առաջացման պատճառն է մարմինների  դեֆորմացիան է;

Մարմնի կշիռի առաջացման պատճառն է հենարանին դրած կամ կախոցից կախված մարմնի դեֆորմացիսաի  առաջացած ուժն է, որը ազդում է հենարանի կամ կախոցի վրա;  

Շփման ուժի առաջացման պատճառն է երկու հպվող մակերևութների խորդուբորդույունն է և մոլեկուլների փոխազդեցության ուժը; Ուժը վեկտորական մեծություն է;

Մեխանիկական  աշխատանք և հզորություն

Մենաիկական աշխատանքը կատարվում է այն ժամանակ ,երբ մարմնի վրա կիռարվում է ցանկացած ուժ և ուժի ուղղությամբ մարմինը կատարում է տեղափոխություն;

Նշում ենք A տառով այն հավասար է ուժի և տեղափոխության

A=f*s 1g=1n*1,m

Մարմի փողազդեցությունը

Մարմնի զանգված

Զանգվածի միավորներ

Տարբերակ 1

1)Մարմնի շարժման արագությունը փոփոխվում է՝ նրա վրա ազդում են այլ մարմնի ազդեցությունից հետո. Պատ.՝ 3.

2)Որ դեպքում  Ա սայլակը կսկսի շարժվել, եթե այրենք թելը՝ նկարում պատկերված 1և3 վիճակներում Պատ.՝2.

3) Հրացանից կրակելիս գնդակի արագությունը 600մ վ է, իսկ հրացանի հետհարվածի արագությունը ՝ 1,5 մ/վ: Որ մարմնի զանգվածն է մեծ քանի անգամ՝ գնդակի զանգվածը 400 անգամ փոքր է հրացանի զանգվածից: Պատ.՝2.

4) Քանի կիլոգրամ է պարունակում 2.5 տոննան ՝ 2500 կգ: Պատ.՝ 5.

5)Քանի գրամ է 0,025կգ-ը` 25 կգ  պատ.՝ 1

6)Արտահյատեք 250գ կիլոգրամով՝ 0,25 կգ պատ.՝1